بسم الله الرحمن الرحیم یک قسمت از مقاله علامه جعفری در بحث از آزادی است که از اینجا برداشتم: http://www.ostad-jafari.com/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=37&limit=1&limitstart=0&lang=fa_IR 3- آزادی بیان و تبلیغ : آزادی بیان و تبلیغ باید معقول باشد. در غرب، آزادی بیان به صورت مطلق مطرح شده، و هیچ حدی برای آن وجود ندارد. این سخن از ولتر معروف است كه: "من با این سخنی كه تو می گویی، مخالفم، ولی حاضرم به خاطر این كه تو این سخن را آزادانه بیان كنی، زندگی خود را از دست بدهم." من نمی دانم ارزش جان ولتر برای خود او چه قدر بوده است!؟ و باز نمی دانم اگر علت مخالفت او با سخن آن شخص، پایمال شدن حقوق انسان ها باشد - كه حق آزادی هم یكی از آن هاست - آیا باز ولتر حاضر بود جان خود را از دست بدهد تا آن كوه آتشفشان مواد گداخته خود را بر مزرعه روان ها و مغزهای بشر سرازیر كند و آن ها را تباه بسازد!؟
اگر آزادی بیان معقول باشد، قابل پذیرش است و اگر نامعقول باشد، قابل دفاع نیست، زیرا آزادی بیان نامعقول دارای آثار زیر است: الف- موضوعیت پیدا كردن خود بیان، قطع نظر از این كه محتوای آن چیست. ب- اشخاصی كه سخنان بی محتوا دارند و گمان می برند كه آن سخنان برای همگان اهمیت دارد، از روی دلسوزی آن ها را برای مردم بیان می كنند. ج- كسانی كه عاشق مطرح كردن خودشان هستند، از طریق سخنان بی محتوا خود را مطرح می كنند. د- بیان مطالب جالب و تكان دهنده، بدون آن كه به اثر آن بر روی خواننده تأمل شود. ابراز و بیان واقعیات مفید به حال انسان ها - در دو بعد مادی و معنوی - نه تنها آزاد است، بلكه اگر كسی از بیان آن ها خودداری ورزد، مجرم تلقی خواهد شد. آزادی بیان هنگامی اشكال پیدا می كند كه همه اصول و ارزش های واقعی بشری را مختل سازد و مغزها را گمراه كند. اگر اعتلای فكر بشری به حدی رسیده بود كه هم بیان كننده غیر از حق و واقعیت را ابراز نمی كرد و هم شنونده و مطالعه كننده و تحقیق كننده در آن بیان از اطلاعات كافی و فكری نافذ برخوردار بود، هیچ مشكلی در آزادی بیان به طور مطلق وجود نمی داشت، ولی آیا واقعیت چنین است؟ یعنی آیا بیان كنندگان و شنوندگان و مطالعه كنندگان در جوامع مشرق زمین، همگی در علم و فلسفه، ابوریحان بیرونی و ابن سینا و فارابی، و در معارف انسانی والا، محمد مهدی نراقی و شیخ مرتضی انصاری هستند كه هر چه بیان كنند، روی محاسبه دقیق معرفتی خواهد بود و هر چه بشنوند و در آن مطالعه و تحقیق نمایند، با سرمایه معرفتی كه دارند، فریب نمی خورند و گمراه نمی شوند؟ و آیا بیان كنندگان، شنوندگان، مطالعه كنندگان و تحقیق كنندگان در جوامع مغرب زمین، همگی ارسطو و افلاطون و سقراط و اوگوستین و دكارت و هگل و كانت و وایتهد و سنت هیلر هستند كه هر چه بیان كنند و بشنوند و مطالعه و تحقیق نمایند، با سرمایه معرفتی كامل و با محاسبه دقیق انجام بدهند!؟" با تحقیق پیرامون آیات قرآنی، می توان نكات زیر را پیرامون آزادی بیان اظهار داشت: الف- ابراز واقعیات و حقایق برای كسانی كه عالم به آن ها هستند، واجب است، زیرا خداوند از عالمان پیمان گرفته تا علوم خود را اشاعه دهند. ب- هرگونه معلوماتی كه برای ابعاد مادی و معنوی بشرمفید باشد باید بیان شود. ج- همان گونه كه خداوند از عالمان پیمان گرفته تا آن چه را كه نمی دانند بیان كنند، از مردم نادان نیز پیمان گرفته كه در تحصیل علم و معرفت بكوشند. د- نباید حكمت را به كسانی كه شایستگی دریافت آن را ندارند، تعلیم داد. به همین نحو، حكمت را نباید از اشخاصی كه شایسته فراگیری آن ها هستند، دریغ داشت. ه - اگر هر كس چیزی را كه به نفع مردم باشد، بیان كند، پاداش خواهد داشت. و- كسانی كه حقایقی را می دانند، ولی بیان نمی كنند، به شدیدترین عذاب ها در قیامت دچار خواهند شد.
خلاصه، باید از آزادی بیان معقول دفاع كرد. البته معقول بودن یا نامعقول بودن، در ذات آزادی نهفته نیست، زیرا معنای آزادی، باز بودن راه فعل و ترك آن است، خواه فعل جنبه ارزشی داشته باشد یا نداشته باشد. آن نوع آزادی بیان یا عقیده و اندیشه ای كه به ضرر مادی و معنوی انسان ها باشد، آزادی نامعقول نامیده می شود. اگر برای تجویز دارو، تحقیقات و آزمایش های فراوان ضرورت دارد و همه نباید اظهارنظر بكنند، در ابراز و بیان مسائل مربوط به علوم انسانی - كه تعیین كننده سرنوشت انسان هاست - نمی توان قید و شرطی را قایل نشد. اگر كسی با استفاده از آزادی نامعقول بخواهد در مسائل پزشكی اظهارنظر كند، مجرم تشخیص داده شده و قابل بازخواست خواهد بود. اما اگر كسی در مورد ابعاد وجودی انسان، بدون تحقیق و بررسی، مطالبی را بنویسد و بگوید و تكرار كند و حتی با جبر نامحسوس زیبای سخن و قلم، مغزهای مردم را با سخنان و بیاناتش شستشو بدهد، آیا مشكلی پیش نخواهد آمد؟
می توان گفت: آزادی معقول در بیان، با در نظر گرفتن دو اصل زیر باید مورد بهره برداری قرار گیرد: الف- در عرصه طبیعت مادی، هرگونه اندیشه و عقیده و بیان آزاد است، خواه شناخت ما در موضوع مورد بررسی قطعی باشد یا ظنی و یا احتمالی. ب- در عرصه علوم انسانی و هستی شناسی كلی كه با انسان در دو قلمرو "آن چنان كه هست" و "آن چنان كه باید" سر و كار داریم، نظارت و تحقیق انسان های آگاه و متخصص و عادل ضرورت دارد.
در شناسایی مسائل مربوط به جهان بینی و علوم انسانی، هم باید از مبانی اصیل و اصول اساسی آن فهم دقیق داشت و هم صدق و صفا و خلوص و تكاپوی مستمر در جهت حقیقت یابی ضرورت دارد، زیرا در شناسایی این دو موضوع، اصول پیش ساخته و آرمان ها و عقاید اشخاص دخالت می كند. از این رو، همه تئوری ها و تحقیقات مربوط به این دو موضوع باید به شخصیت های آگاه و متخصص و عادل عرضه شود تا آن ها در مدت زمان لازم به بررسی آن ها بپردازند و سپس نتیجه را با مراعات كمیت و كیفیت، وضوح، صحت و بطلان آن، با ملاحظه اصلاح وضع مغزی و روانی مردم جامعه بیان نمایند. خلاصه، محققان علوم انسانی باید دارای دو شرط باشند: الف- كوشش و تكاپوی مستمر بدون احساس خستگی در شناسایی واقعیات، و خلوص و صفا كه موجب تابش فروع ربانی بر دل ها می شود و به معلومات انسان شفافیت می بخشد. ب- آن كه حاصل تحقیقات باید به صاحب نظران علوم انسانی كه دارای سه شرط آگاهی، تخصص و عدالت هستند، عرضه شود تا پس از بررسی همه جانبه، آن نظریات و یا تئوری ها بیان شود.
ممكن است برخی انتقاد كنند كه اگر در علوم انسانی بخواهیم این گونه عمل كنیم، شناسایی ما در قلمرو انسان شناسی به ركود كشانده خواهد شد. در پاسخ این انتقاد باید گفت: اولا: مگر نه این است كه تحقیقاتی كه در زمینه مسائل مربوط به پزشكی و داروشناسی انجام می شود، قبل از اعلام عمومی از دانشكده ها و مجامع علمی، مورد بحث و گفتگو قرار می گیرد؟ ثانیآ: نظریه فوق موجب می شود تا رقابت های سودجویانه از میان برود و رقابت های سازنده جانشین آن شود، زیرا علاوه برآن كه شخصیت های آگاه و متخصص و عادل كه تحقیق و بررسی اندیشه های نوظهور در علوم انسانی و هستی شناسی را برعهده دارند، درگیر رقابت های علمی می شوند، بلكه از محققان دیگر نیز خواسته می شود تا به اظهارنظر پیرامون موضوع مورد بررسی بپردازند. بدین ترتیب، نه تنها رقابت های علمی سازنده از میان نمی رود، بلكه در مسیری معقول هم قرار می گیرد. http://www.ostad-jafari.com/index.php?option=com_content&task=view&id=53&Itemid=37&limit=1&limitstart=0&lang=fa_IR | 
No comments:
Post a Comment